De diverse molens op de Zaanse Schans
Van een afstand ziet u de wieken al traag draaien met uitgestrekte weilanden op de achtergrond. Een sereen beeld, maar in de molen wordt hard gewerkt. Het krakende, zwoegende hout en alle bewegende onderdelen in de buik van het gebouw vormen een indrukwekkend schouwspel waarin hout gezaagd wordt of olie, meel, specerijen en kleurstoffen gemalen worden. Klim via de spannende, smalle trappen naar het molendek voor een prachtig vergezicht en zie hoe de industrie zich in de wijde omgeving ontwikkeld heeft. Ticket Zaanse Schans zijn verkrijgbaar via Ticket Zaanse Schans of bij de informatiebalie Zaans Museum.
De Huisman
Kom proeven van heerlijke specerijen bij specerijenpakhuis en molen De Huisman.
| Maandag | Open |
| Dinsdag | Open |
| Woensdag | Open |
| Donderdag | Open |
| Vrijdag | Open |
| Zaterdag | Open |
| Zondag | Open |
Naar openingstijden |
| Maandag | Open |
| Dinsdag | Open |
| Woensdag | Open |
| Donderdag | Open |
| Vrijdag | Open |
| Zaterdag | Open |
| Zondag | Open |
Naar openingstijden |
Kalverringdijk 23
1509 BT Zaandam
T: 075-614 8901
E: info@indieswelvaren.com
| Ticket Zaanse Schans - Volwassenen | € 29,50 |
| Ticket Zaanse Schans - Kinderen (4-17 jaar) | € 20,00 |
| Ticket Zaanse Schans - Groepen - Volwassenen | € 26,55 |
| Ticket Zaanse Schans - Groepen - Kinderen (4 t/m 17 jaar) | € 18,00 |
Bovenop specerijenpakhuis Indië’s Welvaren staat sinds 1955 molen De Huisman, maar ooit stonden ze naast elkaar. Snuifmolen De Huisman uit 1786 en specerijenmolen Indië’s Welvaren uit 1908 moesten wijken voor de stadsuitbreiding van Zaandam. Nu vormen de panden samen één modern bedrijf in een eeuwenoud jasje. Overal hangt de heerlijke geur van vers gemalen specerijen. Ondertussen malen drie paar molenstenen tropische producten in een hoek van het pakhuis. Aan het interieur van de authentieke winkel is veel zorg besteed. Hier ontdekt u de wereld van smaken en geuren via een korte film en allerlei informatiepanelen, maar natuurlijk ook door te proeven. In het winkeltje zijn diverse specerijen te koop. De winkel is gratis te bezoeken, bij molenbezoek betaalt u toegangsprijzen. Gesloten op Nieuwjaarsdag.
De Gekroonde Poelenburg
Ruikt u het zaagsel al uit de eeuwenoude houtzaagmolen De Gekroonde Poelenburg?
Als alle woningen van hout zijn, mag een houtzaagmolen niet ontbreken. De Gekroonde Poelenburg is een paltrokmolen, waarvan er ooit tweehonderd in de Zaanstreek stonden. Paltrokmolens hebben aan drie kanten een open werkvloer en vaak een donker, geteerd, molenlijf. Bij het kruien (op de wind draaien) wordt de hele molen over een zogeheten rolring rondgedraaid. De paltrok heet daarom ook wel een onderkruier. Dit in tegenstelling tot de bovenkruiende molens, waarvan alleen de bovenste kap met wieken ronddraait. De Gekroonde Poelenburg werd gebouwd in 1869 in Koog aan de Zaan. De molen verving een soortgenoot, die moest verdwijnen voor de aanleg van de spoorlijn Amsterdam-Alkmaar. In 1904 moest de molen opnieuw plaatsmaken. Toen werd hij verplaatst naar een plek aan De Gouw, een water in Zaandam-Oost. In 1963 tenslotte, is hij opnieuw afgebroken en herbouwd op de Zaanse Schans.
De Kat
Maak kennis met de oerkracht van verfmaalmolen De Kat.
| Maandag | Open |
| Dinsdag | Open |
| Woensdag | Open |
| Donderdag | Open |
| Vrijdag | Open |
| Zaterdag | Open |
| Zondag | Open |
Naar openingstijden |
| Maandag | Open |
| Dinsdag | Open |
| Woensdag | Open |
| Donderdag | Open |
| Vrijdag | Open |
| Zaterdag | Open |
| Zondag | Open |
Naar openingstijden |
| Ticket Zaanse Schans - Volwassenen | € 29,50 |
| Ticket Zaanse Schans - Kinderen (4-17 jaar) | € 20,00 |
| Ticket Zaanse Schans - Groepen - Volwassenen | € 26,55 |
| Ticket Zaanse Schans - Groepen - Kinderen (4 t/m 17 jaar) | € 18,00 |
Verf maken in een molen? Jazeker! Molenaar Piet Kempenaar en zijn medewerkers houden de wieken van deze unieke verfmaalmolen draaiende. Ze zijn de echte experts en kennen de molen op hun duimpje. Daarnaast weten ze alles van oude verftechnieken. Loop vooral eens binnen voor een demonstratie. De Kat werd gebouwd in 1664 en vervaardigt ook nu nog hoogwaardige verf en pigmenten. Deze worden geleverd aan kunstenaars en restaurateurs over de hele wereld. Naast verf wordt in de molen krijt, pigmenten en oliën gemaakt. Schrik niet als u de molen binnenstapt; het hele gebouw trilt met het malen mee. De oerkracht van het gebouw is ook wel de reden dat de molen al zoveel jaar bestaat, denken wij. De Kat is gesloten op feestdagen.
De Zoeker
Olie, verf en cacao: molen De Zoeker heeft het ooit allemaal gemaakt.
| Maandag | Gesloten |
| Dinsdag | Gesloten |
| Woensdag | Gesloten |
| Donderdag | Gesloten |
| Vrijdag | Gesloten |
| Zaterdag | Open |
| Zondag | Gesloten |
Naar openingstijden |
| Maandag | Gesloten |
| Dinsdag | Gesloten |
| Woensdag | Gesloten |
| Donderdag | Gesloten |
| Vrijdag | Gesloten |
| Zaterdag | Gesloten |
| Zondag | Gesloten |
Naar openingstijden |
Kalverringdijk 31
1509 BT Zaandam
T: 075-621 5148
E: info@zaanschemolen.nl
| Ticket Zaanse Schans - Volwassenen | € 29,50 |
| Ticket Zaanse Schans - Kinderen (4-17 jaar) | € 20,00 |
| Ticket Zaanse Schans - Groepen - Volwassenen | € 26,55 |
| Ticket Zaanse Schans - Groepen - Kinderen (4 t/m 17 jaar) | € 18,00 |
Sinds 1968 staat hij op zijn plek op de Zaanse Schans: oliemolen De Zoeker. De schatting is dat de molen gebouwd is in 1610, als poldermolen. Sinds 1672 stond hij als oliemolen in Zaandijk. In 1891 werd de molen nog omgebouwd tot verfmolen, om 10 jaar later weer terug te veranderen in een oliemolen. Rond 1940 stond de verwaarloosde molen ten dode opgeschreven. Gelukkig kocht de gemeente Zaandijk in de jaren vijftig de molen aan. In 1958 draaide De Zoeker weer als… oliemolen! Zijn verhuizing was spectaculair: het achttien ton wegende bovenstuk werd in zijn geheel verplaatst. Tijdens het transport is de molen onder andere over de bovenleidingen van een spoorbaan getild. Daarna ging de reis per boot verder naar de oostelijke oever van de Zaan. Een hele verhuizing voor zo’n oude molen! De Zoeker is alleen op zaterdag geopend in juni, juli en augustus.
Het Jonge Schaap
Met de kop in de wind staat de replica van Het Jonge Schaap sinds 2007 op de Zaanse Schans.
| Maandag | Open |
| Dinsdag | Open |
| Woensdag | Open |
| Donderdag | Open |
| Vrijdag | Open |
| Zaterdag | Open |
| Zondag | Open |
Naar openingstijden |
| Maandag | Open |
| Dinsdag | Open |
| Woensdag | Open |
| Donderdag | Open |
| Vrijdag | Open |
| Zaterdag | Open |
| Zondag | Open |
Naar openingstijden |
Kalverringdijk 31a
1509 BT Zaandam
T: 075-640 1377
E: info@hetjongeschaap.nl
| Ticket Zaanse Schans - Volwassenen | € 29,50 |
| Ticket Zaanse Schans - Kinderen (4-17 jaar) | € 20,00 |
| Ticket Zaanse Schans - Groepen - Volwassenen | € 26,55 |
| Ticket Zaanse Schans - Groepen - Kinderen (4 t/m 17 jaar) | € 18,00 |
Een hele speciale molen op de Zaanse Schans: Het Jonge Schaap is een zeskante, bovenkruiende houtzaagmolen. Die vorm was uniek onder de ruim 350 zaagmolens die in de Zaanstreek stonden. De molen werd in 1680 gebouwd in het Westzijderveld in Zaandam en was daar actief tot de sloop in 1942. In 2007 werd de herbouw, waarbij zoveel mogelijk gebruik is gemaakt van de 17e eeuwse bouwmethodes, afgerond op de nieuwe locatie aan de Zaanse Schans. Sindsdien is Het Jonge Schaap weer in gebruik als houtzagerij. De houtverkoop is de belangrijkste inkomstenbron voor de molen. Als de wind het toelaat, wordt er dan ook hard gewerkt in de zagerij. Kom een kijkje nemen tijdens de werkdag van de molenaar en beleef hoe het er in een houtzaagmolen aan toe gaat. Kijk ook de film over de herbouw van de molen. Iedereen is welkom: Het Jonge Schaap is ook toegankelijk voor mindervaliden. Gesloten op 1e Kerstdag en 27 april Koningsdag.
De Bonte Hen
Oliemolen De Bonte Hen mogen we gerust een geluksvogel noemen.
| Maandag | Gesloten |
| Dinsdag | Open |
| Woensdag | Open |
| Donderdag | Open |
| Vrijdag | Open |
| Zaterdag | Open |
| Zondag | Open |
Naar openingstijden |
| Maandag | Gesloten |
| Dinsdag | Gesloten |
| Woensdag | Gesloten |
| Donderdag | Gesloten |
| Vrijdag | Gesloten |
| Zaterdag | Gesloten |
| Zondag | Gesloten |
Naar openingstijden |
Kalverringdijk 39
1509 BT Zaandam
T: 075-621 7452
E: debontehen@zaanschemolen.nl
| Ticket Zaanse Schans - Volwassenen | € 29,50 |
| Ticket Zaanse Schans - Kinderen (4-17 jaar) | € 20,00 |
| Ticket Zaanse Schans - Groepen - Volwassenen | € 26,55 |
| Ticket Zaanse Schans - Groepen - Kinderen (4 t/m 17 jaar | € 18,00 |
Dankzij een engeltje op zijn schouder houdt De Bonte Hen het al sinds 1693 vol. Deze molen heeft meerdere blikseminslagen overleefd, een geluk dat veel van de 600 Zaanse molens niet had. Bij veel soortgenoten sloeg de vlam in het riet. Aangewakkerd door de wind in het vrije veld, was er dan al snel niets meer te redden. De Bonte Hen is een achtkante bovenkruier met plateau rond de molen. Tussen 1973 en 1978 is de molen helemaal gerestaureerd en weer ingericht met belangrijke onderdelen. Namelijk met: een koppel kantstenen, een voor- en een naslag, vuisters en stampers. Dit zijn de gereedschappen die oliewinning mogelijk maken. Regelmatig produceert de molen nog olie. De openingstijden op feestdagen zijn onder voorbehoud.
Molen de Os
Van windkracht naar dieselmotor: een mijlpaal in de Zaanse molenhistorie!
Oorspronkelijk stamt oliemolen De Os van voor 1663. Daarmee is het één van de oudste industriemolens die ooit in de Zaanstreek gebouwd is. Tot 1916 wiekte de molen op windkracht, daarna zijn de kap, wieken en stelling verwijderd. Maar het binnenwerk van de molen bleef intact. Het onttakelen van de molen in 1916 is een belangrijk moment in de geschiedenis geweest. Van 1916 tot 1931 draaide de molen op een dieselmotor. Het markeert de overgang van wind naar andere krachtbronnen. Dat is een mijlpaal in de Zaanse molenhistorie! De bewoner van de molenschuur beheert naast de Os ook poldermolentje De Hadel en oliemolen De Ooievaar. Het winnen van olie uit oliehoudende zaden gebeurt met grote molenstenen. Dat is te zien in oliemolens De Zoeker en De Bonte Hen.
Molen het Klaverblad
De enige echte wipmolen op de Zaanse Schans: het Klaverblad.
| Maandag | Gesloten |
| Dinsdag | Gesloten |
| Woensdag | Gesloten |
| Donderdag | Gesloten |
| Vrijdag | Gesloten |
| Zaterdag | Gesloten |
| Zondag | Gesloten |
Naar openingstijden |
| Maandag | Gesloten |
| Dinsdag | Gesloten |
| Woensdag | Gesloten |
| Donderdag | Gesloten |
| Vrijdag | Gesloten |
| Zaterdag | Gesloten |
| Zondag | Gesloten |
Naar openingstijden |
Kalverringdijk 37
1506 BT Zaandam
T: 06-5098 3331
E: contact@molenhetklaverblad.nl
Om zijn droom waar te maken kocht molenaar Ru Pos in 1973 een stukje grond. Buitendijks, aan de Kalverringdijk op de Zaanse Schans. Eerst verrezen een schuur en een bijgebouw. Daarna bouwde hij tussen 2000 en 2005 eigenhandig een kleine houtzaagmolen. Met deze zogeheten wipmolen is een verloren molentype teruggekeerd. De molentjes kwamen vroeger veel voor in de Zaanstreek. Ze zijn klein van stuk en stonden altijd op een schuur. Het zagen – in dit geval latten – vormde een bijverdienste voor de eigenaar. Voor Pos bekend terrein, want hij was eerder vrijetijdsmolenaar van houtzaagmolen De Gekroonde Poelenburg. Deze molen staat ook op de Zaanse Schans.
De naam van Het Klaverblad en het molenlogo, een klavertje vier, verwijst naar de vier dochters van Pos. Voor één van hen, timmervrouw Saskia, is Het Klaverblad een ideale werkplaats.
Molen de Bleeke Dood
Proef de sfeer bij de oudste, nog bestaande stellingmolen van Nederland.
Dit is de oudste, nog bestaande stellingmolen van Nederland. Eeuwenlang maalde de molen meel voor lokale bakkers. Proef de sfeer van vroeger in de sfeervolle winkel, waar iedere vrijdag broodbakmix en meel te koop is. Kijk bij een bezoek ook eens goed naar de prachtige aanbouw aan de rivierzijde.
De Bleeke dood was tot grofweg halverwege de negentiende eeuw de dorpsmolen van Zaandijk. Lokale bakkers hadden de verplichting om hier hun tarwe te laten malen tot broodmeel. Toen die verplichting verviel, raakte de molen in verval. In 1954 is de molen dankzij een grondige restauratie van de ondergang gered. Het leven in Zaandijk speelde zich van 1656-1904 overigens ook figuurlijk af tussen het leven en de dood. Namelijk tussen watermolen Het Leven in het noorden en De Bleeke Dood in het zuiden.
Molen de Ooievaar
Van oorsprong geen Zaandammer, maar deze oliemolen voelt zich helemaal thuis in de Zaanstreek.
Op veel plekken in de Zaanstreek maakten molens plaats voor moderne stoomfabrieken. Het is uniek dat de Ooievaar – overgeplaatst uit Assendelft – nu sierlijk naast de notenfabriek van Duyvis staat. Daarmee is de cirkel rond, want de succesvolle onderneming van de Zaanse familie Duyvis, is begonnen met… een oliemolen.
In de Zaanstreek stonden ooit honderden van dit soort molens. Op de Zaanse Schans staan nog twee exemplaren: De Zoeker en De Bonte Hen. Deze molens werden gebruikt voor het produceren van verschillende soorten plantaardige oliën, zoals lijnolie, raapolie en koolzaadolie. In 1936 kwamen de Zaanse oliemolens definitief tot stilstand. Vanaf dat moment werd alleen nog met een motor gewerkt, aanvankelijk met een elektromotor en later met een petroleummotor. De Ooievaar kwam weer in gebruik, dankzij restauratie door Vereniging De Zaansche Molen.
Mini-molens op de Schans
Klein van stuk, maar zo onmisbaar: de mini-molens van de Zaanse Schans.
Behalve de prachtige industriemolens staan op de Zaanse Schans ook twee mini-molens. Aan het Zeilemakerspad staat sinds 1968 weidemolen De Hadel. Het molentje dateert van eind 19e eeuw en bemaalde een polder. De molenwieken drijven een scheprad aan om het water in beweging te brengen. Oorspronkelijk stond het molentje in Midwoud, een plaatsje in Noord-Holland. De tweede mini-molen is De Windhond, de laatste biksteenmolen uit de Zaanstreek. Het molentje is voorzien van negen stampers en een slijpsteen. Vroeger bouwden jongeren dergelijke molentjes overal op boerenerven of op schuurtjes. Ze verdienden wat bij door kapotte, zandstenen molenstenen van pelmolens te vermalen tot biksteen. Dit fijne zand was een prima schuur- en slijpmiddel.